ประวัติบรรจุภัณฑ์ในไทยมีมายาวนานตั้งแต่สมัยโบราณกาล โดยบรรจุภัณฑ์ในยุคแรกๆนั้น ส่วนใหญ่ทำจากวัสดุธรรมชาติ เช่น ไม้ไผ่ ใบตอง เปลือกหอย เปลือกผลไม้ เครื่องปั้นดินเผา เป็นต้น ซึ่งวัสดุเหล่านี้มีอยู่ในธรรมชาติและหาได้ง่าย ทำหน้าที่ป้องกันสิ่งของที่อยู่ภายในจากการปนเปื้อนหรือเสียหาย จึงเป้นที่นิยมใช้กันอย่างแพร่หลายตั้งแต่ในอดีตกาล
สมัยสุโขทัย
เริ่มจากในสมัยสุโขทัย มีการค้นพบหลักฐานการผลิตบรรจุภัณฑ์จากวัสดุธรรมชาติ เช่น ข้องไม้ไผ่สำหรับใส่ปลา สานตะกร้าใช้ใส่พืชผัก การผลิตหม้อเดินเผาสำหรับหุงต้ม ซึ่งในสมัยสุโขทัยนับได้ว่ามีชื่อเสียงด้านเครื่องปั้นดินเผา หรือตัดไม้ไผ่ที่เป็นวัสดุจากธรรมชาติมาใส่น้ำดื่ม ใช้ใบตอง ใบไม้บางชนิดมาใส่อาหารหรือใช้ในการแปรรูปอาหาร ดังปรากฏในหลักฐานทางประวัติศาสตร์รวมไปถึงภาพยนตร์ที่นำมาจัดแสดงต่างๆ
เครื่องถ้วยที่ผลิตในสมัยนี้ ผลิตขึ้นจากเตา ในอำเภอเมืองสุโขทัย และที่อำเภอศรีสัชนาลัย เฉพาะภาชนะขนาดใหญ่ โดยพบว่ามีแหล่งเตาเผาร่วมสมัยกันอยู่อีก ๒ แหล่ง คือ ที่บ้านชีปะขาวหาย อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก กับที่เตาใกล้วัดพระปรางค์ บ้านชันสูตร ตำบลเชิงกลัด อำเภอบางระจัน จังหวัดสิงห์บุรี
สมัยอยุธยา
ต่อมาในสมัยอยุธยา บรรจุภัณฑ์จากวัสดุธรรมชาติยังคงเป็นที่นิยมใช้กันอยู่ ควบคู่ไปกับบรรจุภัณฑ์ที่ทำจากวัสดุใหม่ ๆ เช่น กระดาษ แก้ว เซรามิก (Ceramic) เป็นต้น ในช่วงต้นสมัยอยุธยาประเทศไทยเริ่มมีการนำเข้ากระดาษจากจีนและเวียดนามมาใช้ หลังจากที่อยุธยาเริ่มมีการติดต่อค้าขายกับต่างประเทศมากขึ้น ส่งผลให้การผลิตบรรจุภัณฑ์จากกระดาษเริ่มมีมากขึ้น ตัวอย่างบรรจุภัณฑ์ที่ทำมาจากกระดาษในสมัยนี้ เช่น กล่องกระดาษที่ใช้บรรจุของขวัญ สมุดจดบันทึก เป็นต้น
โดยอาณาจักรอยุธยาเมื่อได้มีอำนาจเหนือรัฐสุโขทัย ก็ได้พยายามสนับสนุนการผลิตเครื่องสังคโลกที่มีชื่อเสียงของสุโขทัย ทั้งที่แหล่งเตาเผาศรีสัชนาลัย แหล่งเตาเผาบ้านเตาไห และที่แหล่งเตาเผาวัดพระปรางค์ เพื่อเป็นสินค้าส่งไปจำหน่ายในหัวเมืองต่างๆ ภายในประเทศและต่างประเทศ อันเป็นการส่งสินค้าเครื่องถ้วยออกไปขายแข่งกับเครื่องถ้วยจีนที่ถูกรัฐบาลจีนระงับการส่งออกชั่วคราว
สมัยรัตนโกสินทร์
ในสมัยรัตนโกสินทร์บรรจุภัณฑ์จากวัสดุธรรมชาติและวัสดุจากอุตสาหกรรมเริ่มมีการใช้ควบคู่กันไปมากขึ้น ตัวอย่างบรรจุภัณฑ์จากวัสดุธรรมชาติในสมัยนี้ เช่น ตะกร้าหวาย กระสอบป่าน กระป๋องดินเผา เป็นต้น ตัวอย่างบรรจุภัณฑ์จากวัสดุจากอุตสาหกรรมในสมัยนี้ เช่น กล่องกระดาษลูกฟูก กระป๋องโลหะ ภาชนะแก้ว เป็นต้น
โดยวัฒนธรรมประเพณี และงานศิลปกรรมต่างๆยังคงสืบทอดมาจากสมัยอยุธยา ในเรื่องเครื่องปั้นดินเผาหรือเครื่องถ้วยที่ใช้ในชีวิตประจำวันยังคงผลิตต่อมา เป็น พวกหม้อข้าว หม้อแกง หม้อน้ำ ครก ไห แบบต่างๆ ส่วนเครื่องถ้วยที่มีคุณภาพที่ใช้อยู่ในราชสำนัก หรือบ้านขุนนาง และคหบดีนั้น มักจะนิยมสั่งทำจากเมืองจีน โดยให้รูปแบบลวดลายไป ดังเช่นในสมัยอยุธยา
ในช่วงศตวรรษที่ 20
ถัดมาในช่วงศตวรรษที่ 20 ประเทศไทยเริ่มมีการพัฒนาอุตสาหกรรมการผลิตบรรจุภัณฑ์มากขึ้น ส่งผลให้มีการผลิตบรรจุภัณฑ์จากวัสดุหลากหลายชนิด เช่น พลาสติก โฟม อะลูมิเนียม เป็นต้น ตัวอย่างบรรจุภัณฑ์จากวัสดุเหล่านี้ เช่น ถุงพลาสติก กล่องโฟม ขวดน้ำพลาสติก ที่เริ่มมีการใช้กันอย่างแพร่หลายเป็นต้น
ในปัจจุบัน บรรจุภัณฑ์มีบทบาทสำคัญในชีวิตประจำวันของผู้คนเป็นอย่างมาก บรรจุภัณฑ์ทำหน้าที่ปกป้องสิ่งของที่อยู่ภายในจากการปนเปื้อนหรือเสียหาย ช่วยให้การขนส่งและจัดเก็บสินค้าสะดวกขึ้น ส่งเสริมภาพลักษณ์ของสินค้าและแบรนด์ และช่วยกระตุ้นยอดขายสินค้าอีกด้วย ซึ่งในปัจจุบันมีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ทั้งในด้านวัสดุที่ใช้ เทคโนโลยีการผลิต และการออกแบบ ตอบสนองความต้องการของผู้บริโภคและผู้ประกอบการได้อย่างครอบคลุมตอบโจทย์
ตัวอย่างการพัฒนาบรรจุภัณฑ์ในไทยในปัจจุบัน
• การใช้วัสดุที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมย่อยสลายได้ง่าย เช่น บรรจุภัณฑ์จากกระดาษรีไซเคิล (Recycle) บรรจุภัณฑ์จากพืชธรรมชาติชนิดต่างๆ เป็นต้น
• การใช้เทคโนโลยีการผลิตที่ทันสมัย เช่น การพิมพ์บรรจุภัณฑ์แบบดิจิทัล การขึ้นรูปบรรจุภัณฑ์แบบ 3 มิติ และการพิมพ์ลายต่างๆ เป็นต้น
• การออกแบบบรรจุภัณฑ์ที่เน้นความสวยงาม ทันสมัย และสื่อสารถึงคุณค่าของสินค้า เพื่อสร้างตัวตนและเพิ่มมูลค่าแบรนด์
ขอบคุณแหล่งอ้างอิง